Ung thư vòm họng là gì?
Ung thư vòm họng là một dạng bệnh hiếm của ung thư đầu cổ. Nó bắt đầu trong vòm họng, phần trên của cổ họng phía sau mũi và gần nền sọ. Bạn đã biết gì về ung thư vòm họng chưa, hãy cùng đọc hết bài để hiểu biết thêm và phòng tránh nhé.
Mục lục
Hầu hết các trường hợp ung thư vòm họng là ung thư biểu mô vòm họng (NPC). Có 3 loại ung thư biểu mô vòm họng nhưng các tế bào của mỗi loại ung thư có hình dạng khác nhau dưới kính hiển vi:
- Ung thư biểu mô keratin hóa
- Ung thư biểu mô biệt hóa không keratin hóa
- Ung thư biểu mô tế bào vảy
Việc điều trị là giống nhau cho tất cả các loại NPC, tuy nhiên ung thư biểu mô không keratin hóa đáp ứng tốt hơn với điều trị. Nhiều NPC cũng chứa rất nhiều tế bào hệ thống miễn dịch, đặc biệt là các tế bào bạch cầu gọi là tế bào lympho. Sự hiện diện của tế bào này giúp các nhà khoa học phát triển các phương pháp điều trị mới.
Một số dạng ung thư vòm họng khác: U lympho, Adenocarcinoma và adeno cystic carcinoma, Khối u mũi họng lành tính, Khối u vòm họng lành tính
Các yếu tố nguy cơ gây ung thư vòm họng
Các nhà khoa học đã tìm thấy các yếu tố nguy cơ khiến một người có nhiều khả năng phát triển ung thư vòm họng (NPC). Bao gồm các:
➤ Giới tính: Tỷ lệ nam giới mắc NPC cao gấp đôi so với nữ giới
➤ Tuổi tác: Ung thư vòm họng có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi, nhưng phổ biến hơn cả là độ tuổi 30-50
➤ Lịch sử gia đình: Có một thành viên gia đình bị ung thư biểu mô vòm họng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
➤ Dân tộc và nơi bạn sống: NPC phổ biến nhất ở các nước Đông Nam Á, Canada và Greenland. Ung thư vòm họng cũng rất phổ biến tại Việt Nam
➤ Chế độ ăn: Chế độ ăn nhiều cá và muối làm tăng nguy cơ ung thư vòm họng. Ngược lại, một số nghiên cứu cho rằng chế độ ăn nhiều hạt, đậu, trái cây và rau quả và ít các sản phẩm từ sữa và thịt có thể giúp giảm nguy cơ NPC.
➤ Rượu và thuốc lá: Liên kết giữa nhiễm EBV và NPC rất phức tạp và chưa được hiểu rõ. Chỉ nhiễm EBV là không đủ để gây ra NPC, vì nhiễm vi-rút này là rất phổ biến và ung thư này là rất hiếm. Các yếu tố khác, chẳng hạn như gen của một người, có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể đối phó với EBV, do đó có thể ảnh hưởng đến cách EBV đóng góp vào sự phát triển của NPC.
➤ Phơi nhiễm nơi làm việc: Một số nghiên cứu cho rằng việc tiếp xúc với formaldehyd tại nơi làm việc làm tăng nguy cơ NPC.
➤ Nhiễm virus Epstein-Barr (EBV): Hầu hết tất cả các tế bào NPC đều chứa các bộ phận của virus Epstein-Barr (EBV) và hầu hết những người bị NPC đều có bằng chứng nhiễm EBV trong máu. Liên kết giữa nhiễm EBV và NPC rất phức tạp và chưa được hiểu rõ.
Chỉ nhiễm EBV là không đủ để gây ra NPC, vì nhiễm vi-rút này là rất phổ biến và ung thư này là rất hiếm. Các yếu tố khác, chẳng hạn như gen của một người, có thể ảnh hưởng đến cách cơ thể đối phó với EBV, do đó có thể ảnh hưởng đến cách EBV đóng góp vào sự phát triển của NPC.
Nguyên nhân gây ung thư vòm họng?
Nguyên nhân chính xác của hầu hết các trường hợp ung thư vòm họng (NPC) không được biết đến. Nhưng các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng nó có liên quan đến một số chế độ ăn kiêng, nhiễm virus EBV và các đặc điểm di truyền.
➤ Nhiễm virus EBV: Hầu hết các trường hợp nhiễm virus Epstein-Barr diễn ra vào thời thơ ấu, và hồi phục mà không gây ra bất kỳ vấn đề gì dài hạn. Nhưng trong một số trường hợp, các mảnh ADN cuẩ EBV trộn với ADN của tế bào vòm họng.
Sau đó, ADN của EBV có thể hướng dẫn các tế bào của vòm họng phân chia và phát triển một cách bất thường, sinh ra các khối u tại vòm họng. Tuy nhiên, nhiễm EBV hiếm khi dẫn đến NPC, vì vậy các yếu tố khác có thể đóng vai trò trong việc có gây ung thư hay không.
➤ Chế độ ăn: Chế độ ăn nhiều thịt muối, cá muối làm tăng khả năng EBV gây ra NPC. Các nghiên cứu cho thấy, các thực phẩm được bảo quản bằng muối có thể tạo ra hóa chất làm hỏng ADN. ADN bị hỏng sau đó làm thay đổi khả năng tế bào để kiểm soát sự tăng trưởng và sao chép của nó.
➤ Yếu tố di truyền: Một số loại mô đóng vai trò trong chức năng của hệ thống miễn dịch. Các nhà khoa học nghi ngờ rằng một phản ứng miễn dịch bất thường đối với nhiễm EBV có thể liên quan đến ung thư vomg họng. Điều đáng nói là những mô này có thể di truyền từ cha mẹ cho con cái.
Triệu chứng của ung thư vòm họng
Kiểm tra sức khỏe định kỳ được khuyến khích tại các nước có ung thư vòm họng phổ biến. Hầu hết các bệnh nhân ung thư vòm họng đều nhận thấy có khối u ở cổ. Các cục u gây ra bởi ung thư lan đến các hạch bạch huyết ở cổ khiến chúng sung lên.
Các triệu chứng có thể khác của NPC bao gồm:
- Nghe kém, ù tai, đau hoặc cảm giác đầy trong tai (đặc biệt chỉ ở một bên)
- Nhiễm trùng tai tái phát
- Tắc nghẽn mũi hoặc nghẹt mũi
- Chảy máu cam
- Nhức đầu
- Đau mặt hoặc tê
- Khó mở miệng
- Nhìn mờ hoặc nhìn đôi
- Khó thở hoặc nói chuyện
Các xét nghiệm chẩn đoán ung thư vòm họng
Nếu bạn có triệu chứng cho thấy bạn có thể bị NPC, bạn sẽ cần làm một bài kiểm tra sức khỏe và các xét nghiệm cần thiết để chẩn đoán chính xác về tình trạng ung thư vòm họng. Bác sĩ sẽ chú ý một số cơ quan như mũi, miệng, cổ họng, cơ mặt và các hạch bạch huyết ở cổ.
Khám mũi họng
Mũi họng nằm sâu trong đầu và không dễ nhìn thấy, vì vậy cần có các kỹ thuật đặc biệt để kiểm tra khu vực này. Có 2 loại xét nghiệm chính được sử dụng để nhìn vào bên trong vòm họng cho sự phát triển bất thường:
➤ Nội soi mũi họng gián tiếp: Bác sĩ sử dụng gương nhỏ đặc biệt và đèn sáng để nhìn vào vòm họng và các khu vực lân cận.
➤ Nội soi mũi họng trực tiếp: Sử dụng một ống mỏng, linh hoạt, được chiếu sáng xuyên qua mũi của bạn. Thuốc gây tê được xịt vào mũi của bạn trước khi thi để dễ dàng hơn. Đây là phương pháp thường được sử dụng để kiểm tra cẩn thận vòm họng.
Nếu một khối u bắt đầu dưới niêm mạc vòm họng (trong mô gọi là lớp dưới niêm mạc), bác sĩ có thể không thể nhìn thấy nó. Do đó, các xét nghiệm hình ảnh, như quét CT hoặc MRI (xem bên dưới), có thể cần thiết.
Sinh thiết
Cách duy nhất để chắc chắn về ung thư vòm họng là thực hiện sinh thiết và soi tế bào bất thường dưới kính hiển vi. Các loại sinh thiết khác nhau có thể được thực hiện, tùy thuộc vào nơi khu vực bất thường.
➤ Sinh thiết nội soi: Nếu thấy sự tăng trưởng đáng ngờ trong vòm họng.
➤ Sinh thiết chọc kim mịn (FNA): Sinh thiết FNA có thể được sử dụng nếu bạn có một khối u đáng ngờ trong hoặc gần cổ
Xét nghiệm hình ảnh
Các xét nghiệm hình ảnh sử dụng bao gồm: tia X, từ trường, sóng âm hoặc các hạt phóng xạ để tạo ra hình ảnh bên trong cơ thể bạn. Các xét nghiệm hình ảnh có thể được thực hiện vì một số lý do, bao gồm để giúp tìm ra khu vực đáng ngờ có thể là ung thư
Một số xét nghiệm hình ảnh được sử dụng trong chẩn đoán ung thư vòm họng
- Chụp X-quang ngực
- Chụp cắt lớp vi tính (CT)
- Chụp cộng hưởng từ (MRI)
- Chụp cắt lớp phát xạ positron (PET)
Xét nghiệm máu
Xét nghiệm máu không được sử dụng để chẩn đoán NPC, nhưng chúng có thể được thực hiện vì những lý do khác, chẳng hạn như để giúp tìm hiểu xem ung thư có lan sang các bộ phận khác của cơ thể hay không bằng cách đánh giá ADN của virus Epstein-Barr (EBV)
Các xét nghiệm để đo nồng độ ADN của virus Epstein-Barr (EBV) trong máu có thể được thực hiện trước và sau khi điều trị để giúp cho thấy điều trị có hiệu quả như thế nào.
Các giai đoạn của ung thư vòm họng
- Giai đoạn 0 được gọi là ung thư biểu mô tại chỗ.
- Giai đoạn I là ung thư vòm họng giai đoạn đầu chưa lan đến các hạch bạch huyết hoặc các bộ phận xa của cơ thể.
- Giai đoạn II là ung thư vòm họng có thể đã lan đến các mô và hạch bạch huyết gần đó nhưng chưa lan đến các phần xa của cơ thể.
- Các giai đoạn III và IV được coi là tiên tiến hơn vì kích thước khối u lớn, lan rộng đến các mô lân cận, các hạch bạch huyết và/ hoặc các bộ phận xa của cơ thể.
- Nếu ung thư vòm họng trở lại, nó được gọi là ung thư tái phát.
Các phương pháp điều trị ung thư vòm họng
Phẫu thuật
Vòm họng là vị trí tương đối khó can thiệp. Hơn hết các phương pháp điều trị khác cho kết quả khá tốt. Do vậy, phẫu thuật không thường được áp dụng cho ung thư vòm họng. Mục đích chủ yếu của phẫu thuật là loại bỏ các hạch bạch huyết tại cổ. Một số loại phẫu thuật được thực hiện gồm: phẫu thuật cắt bỏ khối u, phẫu thuật cắt bỏ hạch bạch huyết. Tuy ít được sử dụng nhưng phương pháp này giúp bác sĩ quan sát được khối u đã được cắt bỏ và đảm bảo không bị sót.
Tác dụng phụ thường gặp của của phẫu thuật ung thư vòm họng thường gặp bao gồm: Chảy máu, nhiễm trùng, biến chứng gây mê và viêm phổi…
Hóa trị
Hóa trị kết hợp xạ trị là phương pháp điều trị đầu tiên cho các giai đoạn tiến triển hơn của NPC do thuốc hóa học làm tăng nhạy cảm với bức xạ của tế bào ung thư.
Hóa trị có thể được đưa vào trước khi xạ trị gọi là hóa trị cảm ứng. Các bác sĩ ủng hộ sử dụng hóa trị theo cách này. Hóa trị cũng có thể được đưa ra sau khi xạ trị. Điều này được gọi là điều trị bổ trợ.
Các bác sĩ cho hóa trị theo chu kỳ. Chu kỳ thường kéo dài khoảng 3 đến 4 tuần. Hóa trị thường không được sử dụng cho những bệnh nhân nếu bệnh nhân có sức khỏe kém.
Thuốc hóa học phổ biến cho NPC là Cisplatin. Nó có thể dùng độc lập trong hóa trị hoặc được kết hợp với một loại thuốc khác, 5-fluorouracil (5-FU), nếu được sử dụng sau khi xạ trị.
Một số loại thuốc khác cũng có thể hữu ích trong điều trị NPC đã lan rộng. Bao gồm các: Carboplatin (Paraplatin®), Doxorubicin (Adriamycin®), Epirubicin (Ellence®), Paclitaxel (Taxol®), Docetaxel (Taxotere®), Gemcitabine (Gemzar®), Bleomycin, Methotrexate
Các tác dụng phụ của hóa trị phụ thuộc vào loại và liều lượng thuốc bạn sử dụng và thời gian bạn nhận được chúng. Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm:
- Rụng tóc
- Loét miệng
- Ăn mất ngon
- Buồn nôn và ói mửa
- Bệnh tiêu chảy
- Tăng nguy cơ nhiễm trùng (do số lượng bạch cầu thấp)
- Dễ bị bầm tím hoặc chảy máu (do số lượng tiểu cầu trong máu thấp)
- Mệt mỏi (do số lượng hồng cầu thấp)
Những tác dụng phụ này thường là ngắn hạn và biến mất theo thời gian sau khi kết thúc điều trị
Xạ trị
Các bệnh nhân ung thư NPC rất nhạy cảm với phóng xạ. Do vậy, xạ trị luôn được sử dụng như 1 phần của điều trị ung thư vòm họng. Xạ trị thường được dùng cho cả khối u vòm họng chính và các hạch bạch huyết gần đó ở cổ. Ngay cả khi các hạch bạch huyết không cứng hoặc lớn bất thường, bức xạ vẫn được sử dụng.
Các loại xạ trị dùng để điều trị NPC
- Xạ trị chùm tia ngoài (EBRT): Loại xạ trị này sử dụng tia X nhắm vào khối u từ một máy lớn. Đây là hình thức xạ trị phổ biến nhất cho NPC.
- Brachytherou (bức xạ nội bộ): Bức xạ di chuyển một khoảng cách rất ngắn, vì vậy nó ảnh hưởng đến bệnh ung thư mà không gây ra nhiều tác hại cho các mô khỏe mạnh gần đó.
Tác dụng phụ thường gặp của bức xạ chùm ngoài:
- Thay đổi da ở khu vực mà bức xạ đi qua, đỏ hoặc phồng rộp
- Buồn nôn và ói mửa
- Mệt mỏi
- Các vết loét trong miệng và cổ họng có thể dẫn đến khó nuốt và giảm cân do không ăn
- Khàn tiếng
- Mất vị giác
Liệu pháp nhắm mục tiêu cho ung thư vòm họng
Liệu pháp nhắm mục tiêu nhằm vào sự thay đỏi trong các tế bào gây ung thư. Liệu pháp này có thể sử dụng thay thế khi hóa trị ít hiệu quả, thậm chí có thể giúp thuốc hóa trị hoạt động tốt hơn.
Thuốc nhắm mục tiêu thường được sử dụng là Cetuximab (Erbitux®): Cetuximab là một kháng thể đơn dòng hắm vào thụ thể của yếu tố tăng trưởng biểu bì (EGFR). EGFR là protein được tìm thấy trên bề mặt tế bào có tác dụng kiểm soát sự phát triển và phân chia của tế bào. Ở các tế bào ung thư, lượng EGFR tăng đột biến. Bằng cách ngăn EGFR, Cetuximab giúp ức chế khối u phát triển
Cetuximab được tiêm truyền tĩnh mạch, thường là một lần một tuần. Các tác dụng phụ thường gặp bao gồm:
- Các vấn đề về da, chẳng hạn như nổi mẩn ngứa, nổi mụn ở mặt và ngực, có thể dẫn đến nhiễm trùng
- Đau đầu
- Mệt mỏi và yếu đuối
- Sốt
- Bệnh tiêu chảy
- Buồn nôn và ói mửa
- Giảm cân
Các phương pháp điều trị như: hóa trị, xạ trị, phẫu thuật ngoài tác động là thu nhỏ và tiêu diệt ung thư thì ảnh hưởng lên các cơ quan lành tính cũng rất lớn, khiến cho bệnh nhân suy kiệt. Vì vậy, trong quá trình điều trị, bệnh nhân ung thư cần phải tăng cường dinh dưỡng, ăn uống điều độ và sử dung các sản phẩm tăng miễn dịch và sức đề kháng của cơ thể.
?BẠN CÓ BIẾT?
Vietlife Antican – hỗ trợ giảm tác dụng phụ của hóa xạ, phẫu kiểm soát sự phát triển khối u
>>Xem thêm: Vietlife Antican gel bôi giúp dự phòng bỏng, loét, viêm da do xạ trị, nhiệt độ, loét do nằm lâu
Tại Hội thảo Quốc gia phòng chống ung thư lần thứ 19, PGS.TS Đỗ Thị Thảo, Viện Công nghệ Sinh học, Viện Hàn lâm Khoa học Việt Nam đã công bố kết quả đề tài nghiên cứu: Độc tính cấp, độc tính bán trường diễn và kháng khối u ung thư trên chuột BALB/C của Vietlife Antican. Đề tài nghiên cứu được công bố trên Natural Product Communications – một tạp chí uy tín hàng đầu thế giới trong lĩnh vực hóa sinh.
Trong bài trả lời trên thời sự VTV1 và VTC14, PGS.TS. Đỗ Thị Thảo nhấn mạnh, chế phẩm có ba khả năng nổi trội là:
>> Xem video trên VTV1: “Tin vui cho bệnh nhân UNG BƯỚU VTV1 đưa tin về phức hệ Nano dược liệu kháng u mạnh”
>> Xem video trên VTC14: VTC14 đưa tin vui cho người Ung bướu, Suy giảm miễn dịch
1) Hoạt tính kháng U, ở liều cao có khả năng ức chế tới 50% khối U;
2) Tăng cường hoạt tính của thuốc trong hóa trị khối U;
3) Giảm độc tính hóa xạ trị, chống oxy hóa, chống gốc tự do.
Nghiên cứu của PGS.TS Đỗ Thị Thảo đăng tải trên tạp chí Natural Producr Communications
Tìm hiểu về nghiên cứu PGS.TS Đỗ Thị Thảo tại đây
Nguyên Phó viện trưởng Viện Hóa học -Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam
