Di căn não là một biến chứng phổ biến trong một loạt các bệnh ung thư, nhưng chúng đặc biệt phổ biến ở những bệnh nhân bị ung thư phổi. Khoảng 10% bệnh nhân mới được chẩn đoán mắc bệnh ung thư phổi không phải tế bào nhỏ tiến triển (NSCLC) có di căn não. Trong số những bệnh nhân bị di căn não có đến 40-50% trường hợp bị ung thư phổi.
Trong khoảng 20 – 40% những người trưởng thành bị ung thư phổi không phải tế bào nhỏ tiếp tục phát triển di căn qua não và một số bộ phận khác mà ung thư phổi có thể di căn đến như:
- Tuyến thượng thận
- Não và hệ thần kinh
- Xương
- Gan
- Phổi hoặc hệ hô hấp khác
Ung thư phổi di căn qua não như thế nào?
Có 2 loại ung thư phổi khác nhau:
- Ung thư phổi tế bào nhỏ, chiếm khoảng 10 đến 15 phần trăm của tất cả các bệnh ung thư phổi
- Ung thư phổi không phải tế bào nhỏ , chiếm khoảng 80 đến 85 phần trăm của tất cả các bệnh ung thư phổi
Khi ung thư bắt đầu ở một nơi trong cơ thể bạn và lan sang nơi khác, nó được gọi là di căn. Ung thư phổi là một trong những bệnh ung thư có khả năng di căn lên não. Khoảng 40% trường hợp ung thư phổi di căn lên não trong các trường hợp di căn của tế bào ung thư phổi. Khi ung thư phổi di căn lên não, điều đó có nghĩa là ung thư phổi nguyên phát đã tạo ra một loại ung thư thứ phát trong não. Khối u ác tính thứ phát không được coi là “ung thư não” mà là “ung thư phổi di căn lên não” hoặc “ung thư phổi với di căn qua não”.
Ung thư phổi điển hình nhất lây lan sang các bộ phận khác của cơ thể thông qua các mạch bạch huyết và mạch máu. Mặc dù ung thư phổi dễ dàng lây lan qua các mạch bạch huyết, nhưng nó thường mất nhiều thời gian hơn cho đến khi ung thư di căn thứ phát. Với các mạch máu, ung thư thường khó xâm nhập hơn nhưng nó lây lan tương đối nhanh chóng. Nói chung, di căn qua các tế bào máu là tồi tệ hơn trong thời gian ngắn, và di căn qua các tế bào bạch huyết là tồi tệ hơn trong dài hạn.
Trước đây, người bị ung thư phổi di căn lên não thường có tiên lượng xấu “Thời gian sống trung bình với di căn não thường ít hơn một năm”. Nguyên nhân là vì các phương pháp điều trị truyền thống khi ung thư phổi di căn lên não như hóa trị thường không hiệu quả, thuốc không vượt qua được hàng rào máu não. Tuy nhiên những năm gần đây, người bệnh đã có nhiều hy vọng hơn.
Một số loại thuốc trong phương pháp điều trị mới hơn được phân loại là liệu pháp nhắm mục tiêu hoặc liệu pháp miễn dịch, chúng có thể vượt qua hàng rào máu não. Khi có một hoặc vài tế bào ung thư phổi di căn lên não, điều trị tại chỗ (như xạ trị lập thể định vị toàn thân − SBRT) trong các trường hợp này có thể kiểm soát bệnh lâu dài.
Các triệu chứng của ung thư phổi di căn qua não là gì?
Ung thư phổi di căn não có thể xảy ra với ung thư phổi tế bào nhỏ hoặc ung thư phổi không phải tế bào nhỏ. Ung thư phổi tế bào nhỏ thường khó có thể chẩn đoán được ở giai đoạn đầu và thậm chí nó có thể được chẩn đoán khi mà các tế bào ung thư đã di căn qua não. Ung thư tế bào không nhỏ cũng có thể di căn đến não nhưng có xu hướng di căn muộn hơn sau khi tế bào ung thư nguyên phát được phát hiện.
Khi khối u não di căn phát triển, chúng có thể trực tiếp làm hỏng các tế bào não hoặc chúng có thể ảnh hưởng gián tiếp đến não bằng cách nén các bộ phận của não hoặc gây sưng và tăng áp lực trong hộp sọ.
Các triệu chứng có thể thay đổi dựa trên loại ung thư phổi và nơi di căn xảy ra trong não. Có đến một phần ba số người mắc bệnh ung thư não thứ phát sẽ không có triệu chứng gì, và sự lây lan được tìm thấy trên các xét nghiệm hình ảnh (chẳng hạn như MRI não).
Tóm lại, các triệu chứng khác nhau tùy thuộc vào vị trí di căn trong não, nhưng chúng thường bao gồm:
- Nhức đầu
- Mệt mỏi
- Mất thăng bằng
- Buồn nôn và ói mửa
- Đi lại khó khăn
- Mất phối hợp
- Nói chuyện khó khăn
- Thay đổi thị lực, bao gồm mất thị lực hoặc nhìn đôi
- Yếu ngoại vi (xảy ra ở một bên của cơ thể)
- Suy giảm trí nhớ, mất trí nhớ
- Thay đổi tính cách
- Động kinh
Nếu bạn thường xuyên gặp bất kỳ triệu chứng nào trong số các triệu chứng trên đây bạn cần nói chuyện ngay với chuyên gia y tế để bác sĩ có những biện pháp chẩn đoán và từ đó đưa ra phương pháp điều trị kịp thời
Chẩn đoán ung thư phổi di căn qua não
Để chẩn đoán di căn não bác sĩ sẽ thực hiện kiểm tra thần kinh (có thể bao gồm kiểm tra thị lực, thính giác, cân bằng, phối hợp, sức mạnh và phản xạ của bạn) và sẽ yêu cầu các xét nghiệm hình ảnh như chụp cắt lớp vi tính (CT scan) sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh chẩn đoán hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) trên đầu của bạn – MRI có thể không chỉ phát hiện ung thư mà còn xác định chính xác vị trí và kích thước của bất kỳ tổn thương não nào. Phương pháp chụp MRI có thể cho kết quả chính xác hơn nhưng lại không phù hợp với một số đối tượng có cấy ghép kim loại, bao gồm cả máy trợ tim.
Một loại công cụ hình ảnh khác là chụp cắt lớp phát xạ positron (quét PET) có khả năng phân biệt giữa chuyển hóa tế bào bình thường và những người có vẻ hiếu động (như tế bào ung thư). Nếu một tổn thương đáng ngờ được tìm thấy nhưng chẩn đoán không chắc chắn, sinh thiết có thể được thực hiện để lấy mẫu mô để đánh giá.
Tuổi thọ của bệnh ung thư phổi khi đã di căn qua não
Nếu không điều trị, tỷ lệ sống trung bình của người bệnh ung thư phổi khi đã bị di căn qua não là dưới 6 tháng. Khi được phát hiện và điều trị Với điều trị, con số đó có thể tăng nhẹ. Thông thường những người phát triển di căn não ở giai đoạn sớm có tỷ lệ sống sót cao hơn một chút so với những người bị ung thư phổi di căn lên não ở giai đoạn muộn.
Bệnh ung thư phổi ở giai đoạn cuối đã di căn đến não thường xuất hiện những biến chứng như:
- Đau đớn
- Mệt mỏi
- Khó thở
- Giảm ý thức
- Đau đầu
- Mê sảng
- Đau dây thần kinh sọ
Ung thư phổi di căn qua não được điều trị như thế nào?
Khi nói đến điều trị di căn não ung thư phổi, phương pháp điều trị sẽ phụ thuộc vào một số yếu tố sau:
- Loại ung thư nguyên phát được chẩn đoán
- Số lượng, kích thước và vị trí của khối u, nơi chúng nằm trong não
- Đặc điểm di truyền của các tế bào ung thư
- Mức độ bệnh bên ngoài não
- Tuổi và sức khỏe tổng thể của người bệnh
Điều trị ung thư phổi di căn qua não phụ thuộc vào loại ung thư phổi ban đầu. Khi ung thư phổi lan đến não, nó vẫn được coi là ung thư phổi, không phải ung thư não. Nếu như tế bào ung thư đã lan rộng ở não, bạn nên tập trung điều trị các biến chứng và kiểm soát chúng. Nếu mới xuất hiện một vài tế bào di căn, bạn có thể điều trị cục bộ để loại bỏ hoàn toàn những tế bào ung thư di căn.
Dexamethasone là loại thuốc thuộc nhóm Steroid có khả năng kiểm soát bất kỳ triệu chứng sưng não nào. Trong khi thuốc chống co giật (thuốc chống động kinh) có thể làm giảm tỷ lệ mắc và mức độ nghiêm trọng của cơn động kinh. Tuy nhiên, các nghiên cứu gần đây nhận thấy thuốc steroid làm giảm hiệu quả của các loại thuốc trị liệu miễn dịch được sử dụng cho ung thư phổi.
Những phương pháp điều trị khác được chia thành các nhóm điều trị chung cho ung thư phổi bao gồm điều trị ung thư phổi di căn lên não lan rộng và điều trị cục bộ (khi ung thư di căn tối thiểu).
Một số phương pháp chung để điều trị ung thư, bất kể tế bào ung thư nằm ở đâu, bao gồm:
- Hóa trị: nhiều loại thuốc hóa trị không hiệu quả trong điều trị ung thư di căn lên não do sự hiện diện của hàng rào máu não, một mạng lưới mao mạch chặt chẽ có tác dụng ngăn chặn độc tố (bao gồm cả thuốc hóa trị) ra khỏi não. Tuy nhiên, hóa trị có thể làm giảm kích thước khối u trong phổi, từ đó hạn chế khả năng lây lan lên não.
- Liệu pháp điều trị trúng đích: sử dụng các loại thuốc nhắm vào mục tiêu là các đột biến gây ung thư. Tương tự như hóa trị, các loại thuốc này cũng kiểm soát khối u nguyên phát, hạn chế khả năng lây lan lên não
- Liệu pháp miễn dịch: chưa có nhiều thông tin về các loại thuốc trị liệu này, thuốc trị liệu miễn dịch đầu tiên cho bệnh ung thư phổi đã được phê duyệt vào năm 2015, bốn loại thuốc trị liệu miễn dịch (thuốc ức chế điểm kiểm soát) đã được phê duyệt cho thấy khả năng giảm di căn não. Theo một nghiên cứu năm 2018 được công bố trên Tạp chí Ung thư lâm sàng, các chất ức chế điểm kiểm soát dường như có hiệu quả trong điều trị ung thư di căn lên não.
Phương pháp điều trị giúp giải quyết ung thư phổi di căn lên não và đã lan rộng:
Xạ trị toàn bộ não: đây có thể là một lựa chọn tốt cho những người có các triệu chứng liên quan đến tế bào ung thư lan rộng đến não hoặc có nguy cơ bị biến chứng (chẳng hạn như đột quỵ). Phương pháp này cũng có thể được sử dụng sau phẫu thuật để giảm sự lây lan của ung thư. Mặc dù không được thiết kế để chữa ung thư nhưng ít nhất 50% người trải qua xạ trị toàn bộ não đều nhận thấy một số cải thiện. Các tác dụng phụ thường gặp có thể bao gồm mất trí nhớ, phát ban da và mệt mỏi. Bác sĩ sẽ đề xuất một loại thuốc làm giảm rối loạn chức năng nhận thức liên quan đến phương pháp điều trị này.
Các lựa chọn điều trị cục bộ khi ung thư phổi di căn lên não bao gồm:
- Xạ trị lập thể: đây là một loại xạ trị liều cao được đưa vào một khu vực cụ thể của não. Vì bức xạ được nhắm mục tiêu, các tác dụng phụ thường ít nghiêm trọng hơn và mang lại tỷ lệ sống sót tốt hơn so với liệu pháp toàn bộ não. Hình thức xạ trị này thường dành cho những người có ba khối u hoặc ít hơn, mặc dù một số người đã điều trị tới 20 khối u.
- Liệu pháp proton: Liệu pháp proton được sử dụng theo cách tương tự như xạ trị lập thể, và được thực hiện trong nỗ lực xóa bỏ các di căn hiện diện.
- Phẫu thuật: Phẫu thuật là phương pháp ít phổ biến nhưng có thể là một lựa chọn đối với những bệnh nhân chỉ có một hoặc hai di căn não dễ tiếp cận hoặc khối u lớn hơn gây ra các triệu chứng chèn ép, phẫu thuật có thể rất hiệu quả. Phẫu thuật, có thể liên quan đến việc loại bỏ hoàn toàn hoặc một phần khối u để giúp giảm bớt các triệu chứng, thường được theo dõi bằng bức xạ toàn bộ não.
Để quá trình điều trị bệnh hiệu quả nhất bạn cần nghe theo chỉ dẫn của bác sĩ theo đúng liệu trình và thời gian sử dụng thuốc. Nếu cơ thể gặp bất kỳ biến đổi gì bạn cần nhập viện ngay để được theo dõi và chăm sóc sức khỏe kịp thời.
Theo Antican.vn